ZESPOŁOWY PROJEKT BADAWCZY
MONTAŻ: MOJE MIASTO
.jpg)
Robimy zdjęcia, nagrywamy dźwięki i filmy. Plątamy się po mieście i utrwalamy, to co akurat mijamy. Są to działania utrzymujące się na powierzchowni rzeczy, jednocześnie - działania, którymi kieruje przypadek. A jednak są w jakiś sposób nasze.
Georg Simmel w eseju z 1903 roku Metropolis and the mental life określił właściwy ludziom funkcjonującym w miastach stan jako blasé, zblazowanie: postawę charakteryzującą się pewnym stopniem zdystansowania wobec mnożących się zewnętrznych bodźców. Podobną diagnozę stawia Siegfried Kracauer, dla którego logika rynku wypiera przestrzeń refleksji. Jest to stan, który możemy oglądać na twarzach przechodniów z obrazu Gustave Caillebotte Rue de Paris, temps de pluie: widzimy w nich tę samą czujność, która z konieczności towarzyszy każdej osobie próbującej pokonać przejście dla pieszych wzdłuż ulicy Marszałkowskiej, albo wymijającej ludzi na schodach metra na gdy słyszy nadjeżdżający pociąg. Czujni, a jednocześnie pogrążeni w sobie - wydaje się, że ta charakterystyka mieszkańców miast sprzed ponad wieku pozostaje aktualna, co nie pozostaje bez wpływu na to, w jaki sposób wchodzimy w relacje z przestrzenią na zewnątrz.
Instruktywny może się tu okazać sposób, w jaki Walter Benjamin konstruował swoje nieukończone Pasaże: jest to katalog zapisków, urywków pogrupowanych tematycznie, jak pisze w posłowiu Zygmunt Bauman: “Pisanie historii było dla Benjamina pracą zbieracza (...).” Wydaje się, że w tej technice wyraża się intuicja o zaburzeniu ciągłości doświadczenia, gdzie wyraźnie można rozgraniczyć przeszłość, teraźniejszość i przyszłość. Jest to forma budowania na przekór tradycyjnemu archiwum, które mumifikuje historię w określonej narracji. Walter Benjamin wyznacza ścieżkę, którą do spełnienia doprowadzą archiwa multimedialne, lepiej przystosowane do udokumentowania fragmentaryczności jednoczesności (względnie - bezczasowości) współczesnego doświadczenia.
Innymi słowy, wydaje się, że “praca zbieracza” jest właściwą metodą budowania pamięci wobec przyspieszenia historii, która charakteryzuje się “Coraz szybszym ześlizgiwaniem się teraźniejszości w przeszłość historyczną i ogólne wrażenie, że wszystko może zniknąć (...).” Gdybyśmy chcieli pokusić się o sensualne ujęcie zachodzących zmian, moglibyśmy powiedzieć, że napędzane obiegami kapitału miasto prowokuje jedynie przelotne spojrzenia, przyglądanie się zastępują mrugnięcia. Oko pracuje jak światłoczuły materiał - obrazy przywołuje selektywnie, z pewnym opóźnieniem. W tym kontekście łatwiej zrozumieć zainteresowanie, jakim wszyscy trzej wymienieni teoretycy obdarzyli medium fotograficzne, a także awangardowe manifesty, które wzywały do zespolenia z soczewką kamery.
Uogólniając: miasto prowokuje do biernej receptywności, kolonizuje świat wewnętrzny, ale jednocześnie generuje ruch przeciwny: samo staje się scenografią dla naszego przeżywania, jak francuskie dworce dla pożegnań Orfeusza i Eurydyki. Czym będzie w tym kontekście nasza praca?
Gromadziłyśmy i gromadziliśmy dźwięki i obrazy, aby później zestawić je w różnych nieoczywistych konfiguracjach, porządkując je we własne kompozycje-motaże. W ten sposób staraliśmy się z dokumentować miasto, i jednocześnie bawić się znaczeniami efemerycznych, przypadkowych chwil. Kolaże powstały na granicy naszych snów i wspomnień, nadając fragmentom archiwum nowe znaczenia, budując na ich podstawie nowe historie.
źródła:
Leslie, E. (2010). Siegfried Kracauer and Walter Benjamin: Memory from Weimar to Hitler. W RADSTONE S. & SCHWARZ B. (Ed.), Memory: Histories, Theories, Debates (pp. 123-135). Nowy York: Fordham University Press.
Benjamin W., Pasaże, Wydawnictwo Literackie, Kraków, 2005
Ernst, W., Digital Memory and the Archive, [w:] Electronic Meditations, Vol. 39, University of Minnesota Press, Minneapolis, 2013, s. 113-147
F. Jameson, The End of Temporality, [w:] Critical Inquiry, Vol. 29, No. 4, pp. 695-718, The University of Chicago Press, 2003
Nora P., Between Memory and History: Les Lieux de Mémoire, [w:] Representations, No. 26, University of California Press, 1989, s. 7-24
manifest grupy “Kinocy”: WE: VARIANT OF A MANIFESTO, dostęp: https://monoskop.org/images/6/66/Vertov_Dziga_1922_1984_We_Variant_of_a_Manifesto.pdf
Pilecka, A., Miasto przetworzone- paryska fantasmagoria Waltera Benjamina, “Estetyka i Krytyka” 2012, nr 24, s. 135.